मित्रानो, पितृ पक्षाच्या संपूर्ण पंधरवाड्यामध्ये पितरांचे पूर्ण भक्ती आणि श्रद्धेने स्मरण करून त्यांचे श्राद्ध आणि पिंडदान केले जाते. पण पितृ पक्षात काही खास तिथींना विशेष महत्त्व आहे. या महत्वाच्या तिथींवर, ज्या पितरांची मृत्यूची तारीख निश्चितपणे माहित नाही अशा पितरांचे श्राद्ध केले जाते. आम्ही तुम्हाला अशाच ४ तिथींबद्दल सांगत आहोत ज्या पितृ पक्षातील सर्वात महत्त्वाच्या मानल्या जातात. चला जाणून घेऊया कोणत्या आहेत या ४ खास तारखा.
माता आपल्या मुलांच्या कल्याणासाठी आपले संपूर्ण जीवन अर्पण करतात. तिच्या हयातीत, ती आपल्या मुलांच्या दीर्घायुष्यासाठी दरवर्षी अनेक उपवास करते. आईच्या मृत्यूनंतर, नवमी तिथी तिची आठवण ठेवण्यासाठी आणि तिच्याबद्दल कृतज्ञता व्यक्त करण्यासाठी निवडण्यात आली आहे. यावेळी मातृ नवमी ७ ऑक्टोबर रोजी आहे.
या दिवशी आपल्या दिवंगत आईचे श्राद्ध केल्याने आई तुम्हाला आशीर्वाद देते आणि तुमच्या आयुष्यातील सर्व संकटे दूर होतात. त्यांच्या आशीर्वादाने तुमच्या घरात समृद्धी येते. पितृ पक्षातील मातृ नवमीच्या दिवशी सर्व महिलांचा आदर केला पाहिजे. या दिवशी गरीब ब्राह्मण स्त्रीने आदरपूर्वक त्या स्त्रीला आपल्या घरी बोलावून जेवण द्यावे व तिला क्षमतेनुसार दक्षिणा द्यावी.
पितृ पक्षातील एकादशीला इंदिरा एकादशी म्हणतात आणि शास्त्रात तिचे विशेष महत्त्व मानले जाते. पितृ पक्षातील एकादशी १० ऑक्टोबरला आहे. या दिवशी व्रत केल्याने आपल्या पूर्वजांच्या आत्म्यांना पुढील लोकात शांती आणि समाधान मिळते. या दिवशी ब्राह्मणांना अन्नदान करून दानधर्म केल्याने यमलोकात जावे लागत नाही. त्याचबरोबर तुमच्या पूर्वजांना मुक्ती मिळते. पितृ पक्षातील एकादशीला भगवान विष्णूची पूजा करण्यासोबतच पितरांचे स्मरण पूर्ण भक्तिभावाने करावे.
पितृ पक्षात चतुर्दशीचे श्राद्ध अत्यंत महत्त्वाचे मानले जाते. या दिवशी अकाली मृत्यू झालेल्यांचे श्राद्ध करण्याचे शास्त्रात सांगितले आहे. १३ ऑक्टोबरला चतुर्दशी श्राद्ध आहे. काही लोकांचा लहान वयातच कोणत्या ना कोणत्या आजाराने किंवा अपघाताने मृत्यू होतो, त्यांचे श्राद्ध चतुर्दशीच्या दिवशी केले जाते.
खून, आत्महत्या किंवा इतर कोणत्याही अपघातामुळे अकाली मृत्यू झालेल्यांचे श्राद्ध चतुर्दशीच्या दिवशी केले जाते. या चतुर्दशीला घायाळ चतुर्दशी असेही म्हणतात. चतुर्दशीच्या संदर्भात, महाभारतातील अनुशासन पर्वात भीष्म पितामहांनी युधिष्ठिराला सांगितले आहे की, चतुर्दशीच्या दिवशी नैसर्गिकरित्या मरणाऱ्यांचे श्राद्ध न करता ते सर्वपित्री अमावस्येच्या दिवशी करावे.
सर्वपित्री अमावस्या हा पितृ पक्षाचा शेवटचा दिवस असून या दिवशी पृथ्वीवर आलेले पूर्वज परत जातात. सर्वपित्री अमावस्या १४ ऑक्टोबरला आहे. या दिवशी ज्यांची मृत्यू तारीख माहित नाही अशा लोकांचे श्राद्ध केले जाते. विस्मृतीत गेलेल्या पितरांच्या आत्म्याला तृप्त करण्यासाठी या दिवशी श्राद्ध केले जाते असे शास्त्रात सांगितले आहे. या दिवशी किमान ५ ब्राह्मणांना घरी बोलावून अन्नदान करावे व त्यांना दान देऊन आदरपूर्वक निरोप द्यावा.
याला महालय श्राद्ध असेही म्हणतात. या दिवशी पितरांचे स्मरण करून संध्याकाळी दक्षिण दिशेला मोहरीच्या तेलाचा दिवा लावावा. असे केल्याने पूर्वजांना त्यांच्या पुढच्या जन्मात अंधकाराचा मार्ग राहत नाही आणि ते सुखी होऊन मुलांना आशीर्वाद देतात, असे म्हणतात.
